PFAS, czyli substancje per- i polifluoroalkilowe, stanowią dużą grupę związków chemicznych – liczącą ponad 4700 różnych rodzajów. Ich cechą charakterystyczną jest bardzo wysoka odporność na rozkład środowiskowy, stąd ich potoczna nazwa „wieczne chemikalia”. Znajdują się one w wielu produktach codziennego użytku, takich jak nieprzywierające patelnie, odzież wodoodporna, kosmetyki czy opakowania spożywcze.
Jak PFAS wpływają na zdrowie?
Liczne badania naukowe wskazują, że substancje te mają negatywny wpływ na zdrowie zarówno ludzi, jak i zwierząt. Szczególnym zagrożeniem są zaburzenia hormonalne, które mogą prowadzić do trudności z zajściem w ciążę czy zaburzeń cyklu menstruacyjnego. Dodatkowo, PFAS wpływają negatywnie na pracę tarczycy, co może mieć poważne konsekwencje dla kobiet w ciąży oraz rozwijającego się płodu. Naukowcy stwierdzili również, że substancje te mogą powodować poważne uszkodzenia wątroby, zwiększać poziom cholesterolu oraz prowadzić do chorób nowotworowych, zwłaszcza nowotworów nerek i jąder.
W odpowiedzi na rosnącą świadomość zagrożeń, Komisja Europejska opracowuje przepisy, które mają całkowicie wyeliminować PFAS z rynku konsumenckiego. Komisarz UE ds. środowiska Jessika Roswall oficjalnie potwierdziła, że nowe regulacje są obecnie przygotowywane, a ich wejście w życie może oznaczać istotne zmiany na rynku.
Państwa członkowskie już teraz działają samodzielnie
Część krajów Unii Europejskiej postanowiła nie czekać na wspólne regulacje i wdraża już własne przepisy ograniczające stosowanie PFAS. Dania wprowadziła zakaz stosowania tych substancji w papierowych opakowaniach żywności już w 2020 roku, a od lipca 2026 roku zamierza całkowicie zakazać sprzedaży odzieży, obuwia oraz produktów wodoodpornych zawierających PFAS. Podobne kroki podjęła Francja, gdzie Zgromadzenie Narodowe zatwierdziło prawo zakazujące produkcji, sprzedaży oraz importu produktów zawierających PFAS (w tym odzieży, kosmetyków, wosku narciarskiego) od stycznia 2026 roku. Od 2030 roku restrykcje obejmą wszystkie tekstylia, chyba że zostaną uznane za „niezbędne do podstawowych zastosowań”. Dodatkowo firmy we Francji będą musiały uiścić opłatę w wysokości 100 euro za każde 100 gramów PFAS uwolnionych do środowiska.
Wyjątki – konieczne, lecz tymczasowe
Całkowita eliminacja PFAS z rynku może się jednak okazać trudna. Ze względu na brak skutecznych zamienników, Komisja Europejska przewiduje tymczasowe wyjątki w sektorach takich jak przemysł motoryzacyjny, produkcja półprzewodników czy energetyka odnawialna. Komisja zaznacza jednak, że wyjątki będą obowiązywały tylko do momentu opracowania odpowiednich alternatyw.
Prace nad substytutami dla PFAS już się rozpoczęły. Branża tekstylna testuje nowe substancje hydrofobowe oparte na silikonie czy parafinie. Równocześnie w sektorze spożywczym coraz popularniejsze stają się biodegradowalne opakowania produkowane z materiałów organicznych, jak skrobia kukurydziana czy włókna trzciny cukrowej. Jednakże alternatywy te często nie dorównują jeszcze PFAS pod względem funkcjonalności i trwałości. UE planuje więc aktywnie wspierać firmy inwestujące w rozwój innowacyjnych rozwiązań technologicznych.
W Polsce świadomość problemu PFAS wciąż jest niska. Choć organizacje takie jak Health and Environment Alliance (HEAL) prowadzą działania edukacyjne, brakuje krajowych regulacji dotyczących tych substancji. Wprowadzenie unijnych przepisów będzie więc wymagało wdrożenia strategii z udziałem instytucji publicznych, przedsiębiorców oraz społeczeństwa.
Komentarze (0)
Wysyłając komentarz akceptujesz regulamin serwisu. Zgodnie z art. 24 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy o ochronie danych osobowych, podanie danych jest dobrowolne, Użytkownikowi przysługuje prawo dostępu do treści swoich danych i ich poprawiania. Jak to zrobić dowiesz się w zakładce polityka prywatności.