To w Piotrkowie Jan Olbracht został obrany królem Polski. Co miasto zawdzięcza dynastii Jagiellonów? [ZDJĘCIA]

27 sierpnia 1492 roku na sejmie w Piotrkowie Jan Olbracht został wybrany na króla Polski. Był trzecim synem Kazimierza Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki.

Dwa miesiące wcześniej zmarł Kazimierz Jagiellończyk, który wyznaczył na swego następcę na Litwie Aleksandra Jagiellończyka, następcy na tronie polskim wyznaczyć nie mógł, jedynie polecił szlachcie Jana Olbrachta. Większość szlachty uszanowała wolę zmarłego króla i Jan Olbracht wstąpił na tron, a koronacja odbyła się pod koniec września 1492 roku.

Wszyscy senatorowie obecni w sali królewskiej na zamku w Piotrkowie w jawnym, imiennym głosowaniu jednogłośnie poparli jego kandydaturę. Niecały miesiąc później w katedrze krakowskiej na Wawelu miała miejsce koronacja nowego władcy.

Jan I Olbracht zmarł w Toruniu w 1501 r. podczas przygotowań do wyprawy wojennej na Prusy Zakonne. Nie ożenił się i nie pozostawił żadnego potomstwa. Pochowany został w katedrze wawelskiej. Jego następcą został młodszy brat Aleksander.

Sejm elekcyjny w Piotrkowie wybrał Jana Olbrachta

Olbracht miał za sobą ziemiaństwo i miasta. To by jednak nie wystarczyło, gdyby go już od samego początku nie popierała potężna część senatorów. Szczególnie Kurozwęccy, z których Krzesław był kanclerzem, Piotr podskarbim i starostą krakowskim, Mikołaj kasztelanem sieradzkim. Byli także z Małopolski Szydłowieccy, Pileccy, Myszkowski, w Wielkopolsce: Bnińscy, Ostrorogowie, Leszczyńscy, a także starosta generalny wielkopolski Mikołaj z Kutna, łęczycki wojewoda.

27 sierpnia 1492 roku po nabożeństwie w komnacie królewskiej na zamku w Piotrkowie Trybunalskim zgromadzili się uprawnieni do wyboru króla. Jednogłośnie królem Polski wybrano Jana Olbrachta. Głosowanie nie trwało dłużej niż godzinę.

Wyboru dokonali senatorowie: biskupi, wojewodowie, kasztelanowie, dostojnicy koronni i delegaci pruscy, w ogólnej liczbie około 40 osób.

Głosowanie odbyło się imiennie, według godności. Po głosowaniu z sali wyszedł marszałek i ogłosił wynik ogółowi, pytając trzykrotnie, czy jest taka jego wola, na co mu odpowiedziało podniesienie rąk i również trzykrotny okrzyk: jest, jest, jest! Dopiero po tej aklamacji wybór był dokonany.

Następnie wiadomość o wyborze posłano do Krakowa. 23 września 1492 roku Jan I Olbracht dostąpił zaszczytu koronacji na króla Polski. Uroczystość celebrował arcybiskup gnieźnieński Zbigniew Oleśnicki.

Królewskie związki Jana Olbrachta z Piotrkowem

18 lutego 1493 roku na sejmie w Piotrkowie Trybunalskim Jan I Olbracht w dokumencie dla dominikanów zawarł zapis, aby nikt nie ważył się duchownym osobom, czy to świeckim, czy zakonnym, dobra sprzedawać lub darowywać.

W lutym 1493 roku podczas sejmu w Piotrkowie Trybunalskim uchwalono pobór podatku przeznaczonego na obronę przed Turkami i Tatarami. 27 lutego 1493 roku na sejmie w Piotrkowie Trybunalskim uchwalono Konstytucję Piotrkowską.

Konstytucyjne żądania zastąpiono orzeczeniem, że wszystkie dotychczasowe przywileje wraz ze statutami nieszawskimi są zatwierdzone, zaostrzenia porządkowe ograniczono do trzech lat.

2 marca 1493 roku na sejmie w Piotrkowie uchwalono uniwersał o poborze podatku. Sejm obradował do 3 marca 1493 r. 4 marca 1493 roku Jan I Olbracht opuścił Piotrków i udał się do Wielkopolski.

Pod datą 26 kwietnia 1496 roku zapisano część Statutu piotrkowskiego, który powstał podczas obrad sejmu w Piotrkowie Trybunalskim. Główne postanowienia zawarte w tym akcie prawnym to:

• zakazano zamykania dogodnego spławu na rzekach przez tamy rybackie;
• wprowadzono wolność spławu aż do Gdańska;
• zezwolono szlachcie na wywożenie i sprowadzanie towarów bez cła;
• zabraniano chłopom opuszczać wieś. Odtąd tylko jeden syn chłopski (o ile nie był jedynakiem) mógł wyjść z domu ojca na służbę, a szczególnie na naukę książkową lub rzemieślniczą, pod warunkiem jednak, że otrzyma od pana pozwolenie pisemne, czyli list wyzwoleńczy;
• zakazano mieszczanom obejmowania urzędów i nabywania dóbr ziemskich. A te, które były w ich ręku, powinny były być pod grzywną w krótkim czasie sprzedane;
• od tej pory wojewoda mógł decydować o cenach wyrobów rzemieślniczych;

Król potrzebował zgody sejmu na powołanie powszechnego pospolitego ruszenia, które miało działać długi czas poza granicami państwa.  Król zgodził się na wydanie konstytucji utrwalających pozycję szlachty.

W lutym 1501 roku na sejmie w Piotrkowie Jan Olbracht uzyskał zgodę na konfiskatę dóbr podskarbiego Piotra Kurozwęckiego, którego obarczono odpowiedzialnością za spodlenie monety. Uchwalono prawa dotyczące spraw wewnętrznych kraju. Między innymi oddano kompetencję zwołania pospolitego ruszenia uznaniu króla. Jan I Olbracht dokonał kilku nominacji. Kasztelanem krakowskim został Spytek z Jarosławia, wojewodą krakowskim Piotr Kmita, wojewodą sandomierskim Jan Feliks Tarnowski, podkanclerzym Maciej Drzewicki.

Od dziecka Jan Olbracht przygotowany do królewskiej władzy

1 października 1467 roku Jan Długosz objął stanowisko wychowawcy Jana I Olbrachta i jego rodzeństwa. Następnie w 1472 roku nauczycielem Jana I Olbrachta i jego braci został wybitny humanista Kallimach.

W sierpniu 1487 roku Jan I Olbracht wyruszył na południe, aby stawić czoło tatarskiej agresji. 8 wrzesień 1487 roku armia pokonała czambuł Tatarów w bitwie nad Szawranią na Podolu. 9 września 1487 roku rozgromiła czambuł Tatarów w bitwie pod Kopystrzyniem.

W początkach lipca 1489 roku odbyła się kolejna zbrojna wyprawa Jana I Olbrachta na Podole przeciw Tatarom. Jesienią 1489 roku przepłoszył zagony tatarskie na tyle skutecznie, że przez cały rok nieprzyjaciel się nie pokazał.

23 czerwca 1490 roku Jan I Olbracht opuściwszy Kraków wyruszył na wyprawę zbrojną po węgierską koronę. 1 lipca 1490 roku na czele wojsk zmierzających po koronę św. Stefana przekroczył granicę polsko-węgierską. Ostatecznie królem został Władysław Jagiellończyk.

7 czerwca 1492 roku w Grodnie zmarł Kazimierz Jagiellończyk. Jan I Olbracht stał się głównym kandydatem do polskiej korony. Około 20 czerwca 1492 roku, gdy zwłoki Kazimierza Jagiellończyka dotarły do Radomia, uczestnicy zgromadzenia dowiedzieli się o ostatniej politycznej woli zmarłego. Monarcha polecił Jana Olbrachta wybrać królem Polski, a Aleksandra Jagiellończyka wielkim księciem Litwy.