25 lat temu zniknęło województwo piotrkowskie. Czy to był początek upadku Piotrkowa? [zdjęcia]

1 stycznia 1999 roku to data likwidacji województwa piotrkowskiego. Po 25 latach zlikwidowano jednostkę administracyjną, jaka istniała od 1 czerwca 1975 roku. Piotrkowskie było jednym z 49 województw, jakie powstały w wyniku gierkowskiej reformy. To był początek rozwoju miasta i regionu. Po 1999 roku zaczął się jego upadek, jak ocenia większość polityków i samorządowców.

1 stycznia 1999 roku nastąpiła likwidacja województwa piotrkowskiego i ponowne wejście Piotrkowa w skład województwa łódzkiego, tak jak było przed 1975 rokiem. Utrata statusu miasta wojewódzkiego 25 lat temu powodowała obniżenie pozycji Piotrkowa w regionie, a także zmniejszyła liczbę miejsc pracy dla wysoko wykwalifikowanej kadry administracyjnej. Przy tym nic nie zostało z obietnic rządowych o zrekompensowaniu miastu tej straty. Reforma administracyjna nazywana jest do dziś "pogrzebem województwa piotrkowskiego". Od 1 stycznia 1999 r. ranga Piotrkowa Trybunalskiego spadła. Większość instytucji wojewódzkich stała się powiatowymi, a niektóre z czasem z Piotrkowa zniknęły zupełnie.

Zmiana administracyjna spowodowała także zatrzymanie demograficznego rozwoju Piotrkowa. O ile w latach 90. było  ponad 83 tys. mieszkańców, o tyle na początku XXI wieku już tylko niecałe 79 tys. Obecnie to nieco ponad 60 tys. osób.

Ustawą z dnia 28 maja 1975 r. wprowadzono w Polsce dwustopniowy podział administracyjny. Tak powstały gminy oraz województwa. Było ich w Polsce 49. Jednym z nich było województwo piotrkowskie, jakie obejmowało swoim obszarem dzisiejsze powiaty: bełchatowski, radomszczański, tomaszowski, opoczyński oraz piotrkowski (oprócz gmin Fałków i Kluczewsko).

Reforma z 1 czerwca 1975 r. zlikwidowano 392 powiaty (w tym 78 miejskich), a w miejsce 17 województw i 5 miast wydzielonych (Warszawa, Łódź, Kraków, Wrocław i Poznań) wprowadzono nowy podział na 49 województw. Gminy stały się jednostkami stopnia podstawowego, w większych miastach działały także dzielnice.

Poza województwami, jednostkami administracyjnymi stopnia wojewódzkiego były także miasto stołeczne Warszawa oraz miasta Kraków i Łódź. Wprowadzono oficjalne określenie województwa warszawskiego jako stołeczne, a krakowskiego i łódzkiego jako miejskie.

Nowe województwa były najczęściej niewielkimi jednostkami, które rzadko miały więcej niż 1 milion mieszkańców. Do tego stolice nowych województw powstawały  w wielu przypadkach w średnich bądź nawet małych dotąd prowincjonalnych miastach. 12 stolic województw miało w chwili powstawania nowych jednostek administracyjnych poniżej 40 tys. mieszkańców, w tym 8 poniżej 30 tys. Najmniejsze miasto wojewódzkie, Sieradz, liczyło mniej niż 21 tys. mieszkańców.

Po zmianie ustrojowej w 1989 roku oraz kolejnej reformie administracyjnej, województwo piotrkowskie zyskało swoje struktury samorządowe. W latach 1990 - 1999 dział Sejmik Samorządowy Województwa Piotrkowskiego, do którego radnych wybierały gminy.

Sejmik działał na podstawie art. 76 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym, w myśl której gminy z obszaru województwa piotrkowskiego wyłaniały wspólną reprezentację w postaci sejmiku samorządowego.

Do zadań tej instytucji należało m. in. wyrażanie opinii w istotnych dla województwa sprawach, występowanie z wnioskami o uchylenie zarządzeń wojewody, które naruszały interesy lokalne, ocena funkcjonowania administracji rządowej, opiniowanie kandydatów na wojewodów, projektów budżetu, ocena działalności pracy samorządu lokalnego. Kadencja Sejmiku trwała 4 lata.

Pierwsza sesja sejmiku została otwarta 29 czerwca 1990 r. przez wojewodę Mieczysława Szulca. Udział w niej wzięło  62 delegatów z ogólnej liczby 65. Wybrano wówczas organ wykonawczy - Prezydium Sejmiku, w którego skład wchodziło 9 osób. Sejmik powoływał kilka komisji stałych pełniących funkcje pomocnicze i opiniodawcze m.in. Komisję Rewizyjną, Mediacyjną, Oświaty, Zdrowia, Kultury i Sztuki, Rolnictwa, Ochrony Środowiska. Powoływano też, w miarę potrzeb, komisje doraźne.

Organem wykonawczym Prezydium Sejmiku było Biuro Sejmiku, które wykonywało czynności techniczno-organizacyjne, w tym prowadziło kancelarię. Sejmik został rozwiązany na mocy ustawy z 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu trójstopniowego podziału administracyjnego państwa. Ostatnie, wyjazdowe posiedzenie odbyło się 30 września 1998 r. w Radomsku.

Utrata przez Piotrków Trybunalski statusu miasta wojewódzkiego była największa porażką ostatnich lat. Piotrków, choć został powiatem grodzki, stopniowo tracił przywileje i instytucje miasta wojewódzkiego. Samodzielne jednostki zostawały podporządkowane wojewódzkim z siedzibą w Łodzi.

Tak stało się w Wojewódzkim Ośrodkiem Ruchu Drogowego w Piotrkowie, który stał się jedynie filią ośrodka w Łodzi. W mieście zlikwidowano także Wojskową Komendę Uzupełnień. Wojewódzka Stacja Sanitarno - Epidemiologiczna stała się powiatową. Piotrków wciąż jest drugim po Łodzi miastem pod względem wielkości, ale coraz bardziej traci na znaczeniu.