Pierwotnie był tu klasztor i szkoła pijarów, potem przez ponad 200 lat więzienie. Osadzano tu przestępców w czasach pruskich, zaboru rosyjskiego, w czasie I i II wojny światowej. Areszt w Piotrkowie zakończył swój żywot dopiero w XXI wieku.

Obiekt na Starym Mieście w Piotrkowie Trybunalskim powstał w obrębie niegdysiejszych murów obronnych. Budynki więzienne grupowały się na obrzeżach posesji i otaczały wewnętrzny dziedziniec rozdzielony na trzy części.

Wejście na teren więzienia prowadziło od północy od ul. Wojska Polskiego poprzez bramę w murze i przejazd. Bramę zamykały stalowe, dwuskrzydłowe wrota z furtą w jednym ze skrzydeł. Drugie wrota zamykały niegdyś przejazd przez budynek. Dalej znajdował się dziedziniec północno-wschodni, z którego prowadziły przejścia na oddzielone murami, a niegdyś i dwuskrzydłowymi bramami pozostałe dziedzińce.

https://trybunalski.pl/wiadomosci/historia/tak-powstawala-slynna-gierkowka-50-lat-temu-piotrkowow-zyskal-szybkie-polaczenie-z-warszawa-zdjecia/tPdI9yy4oxWUeFQbWKzG

Więzienie przez ponad 200 lat

Więzienie w Piotrkowie zostało założone w 1798 roku przez rząd pruski. Na jego potrzeby przeznaczony został ukończony w 1765 roku budynek kolegium księży Pijarów. 30 kwietnia 1796 roku zakonnicy podpisali porozumienie, w którym rząd pruski zobowiązał się odrestaurować gmachy pojezuickie i łożyć na ich utrzymanie, pijarzy zaś przekazali władzom swoje dawne budynki.

Wiezieni przeznaczone było dla osadzonych z departamentu kaliskiego, potem województwa i guberni kaliskiej, wreszcie z utworzonej w 1867 roku guberni piotrkowskiej.

W latach 1808-1840 zakład penitencjarny w Piotrkowie nosił nazwę Więzienia Inkwizycyjnego. Początkowo zakład zarządzany był przez intendenta więzienia i zatrudniał 2 strażników, a przeznaczony był dla 30 więźniów w 15 izbach.

W 1830 roku etatowa liczba osadzonych w Piotrkowie wynosiła 60 więźniów. Jednak faktyczna liczba więzionych od 1831 roku dochodziła do 120 osób, później zaś była jeszcze większa - np. w maju 1835 przetrzymywano tu 255 osób, w tym 14 kobiet. Do 4 wzrosła wówczas liczba strażników, obok których zatrudniono też lekarza oraz pomagającego mi chirurga. Służbę więzienną wspomagała straż wojskowa.

Około 1840 roku etatowa liczba więźniów obiektu od 1841 r. zwanego Domem Badań została zwiększona. W 1843 wynosiła 130 osób, a nieco później doszła do 165. Do 7 zwiększono liczbę strażników, wśród personelu pojawił się też pisarz i katolicki kapelan. Około 1870 roku w gmachu poklasztornym przetrzymywano 239 osób, a pilnowało ich 11 strażników.

Rozbudowę więzienia przeprowadzono dopiero pod koniec XIX i na początku XX wieku. Wykupiono wówczas posesje oddzielające teren poklasztorny od dzisiejszych ul. Wojska Polskiego i Rycerskiej.

W powiększonym obiekcie w 1890 roku liczba osadzonych wynosiła 691, w 1891 - 655, w 1892 już 855. Liczba strażników wzrosła wówczas do 40. Około 1890 roku do pomocy naczelnikowi dodano 2 zastępców, a około 1900 roku ich liczba wzrosła do 3. Podobnie wzrosła liczba pisarzy więziennych. Stan więźniów na 14 stycznia 1913 roku wynosił 1228.

Dalsza rozbudowa po roku 1892 objęła obszar położony na północ od dawnego dziedzińca. Budynki wznoszono sukcesywnie wzdłuż pierzei ówczesnej ul. Katarzyny obecnej Rycerskiej oraz Moskiewskiej - dziś Wojska Polskiego, tworząc przy okazji drugi dziedziniec więzienny, który od północnego wschodu opasano murem z wieżyczką strażniczą.

https://trybunalski.pl/wiadomosci/historia/obraz-z-xvi-wieku-scisle-zwiazany-z-historia-piotrkowa-przez-dwa-wieki-procesje-niosly-go-przez-miasto-zdjecia/ypXGjhSKAAAVTIEiOb04

Piotrkowscy rzemieślnicy i budowniczowie

Przez lata prowadzono w więzieniu w Piotrkowie głównie drobne reperacje i remonty. W roku 1817 na prace obejmujące m.in. naprawę i wymianę części stolarki oraz przebudowę pieców prowadzone przez budowniczego Jana Kiellera wydatkowano 2514 zł 2 gr.

Najczęściej podejmowanym działaniem było bielenie ścian wewnętrznych, sporadycznie elewacji. W 1823 roku prace te wykonał Józef Hammerlein. Działali tu również inni majstrowie jak np. ślusarz Tomasz Dziewicki czy kominiarz Jan Kazimierz Nowiński. W 1814 roku naprawiono studnię w podwórzu i wyczyszczono kanał za 966 zł 12 gr. W 1828 roku w podwórzu wzniesiono latryny.

Autorem wykonanego w 1832 roku projektu adaptacyjnego był Budowniczy Obwodu Piotrkowskiego Tomasz Karol Pelletier, a kosztorys prac wynosił 1341 zł. 11 gr. W latach 1835-1837 podjęto prace mające na celu urządzenie więzienia w zabudowaniach dawnego klasztoru franciszkańskiego. Wydatkowano na ten cel co najmniej 3156 zł. 20 gr. Ostatecznie jednak więzienie piotrkowskie pozostało w obiekcie popijarskiem.

Dziedziniec więzienny otaczał mur, który już w 1840 roku ze względu na zły stan zachowania planowano całkowicie wymienić. Projekt wykonał Budowniczy Powiatu Piotrkowskiego Ignacy Marczewski, a prace których koszt określono na 3218 zł. i 6 1⁄2 gr., objąć miały mur wysoki na 6 1⁄2 łokcia (3,75 m), długi na łokci 784 (45,07 m - złożony z trzech załamanych odcinków) od północy, 45 (25,92 m z bramą szeroką na około 2,5 m - 20 łokci) od zachodu oraz 45 1⁄2 (26,21 m) od południa.

https://trybunalski.pl/wiadomosci/historia/krolowie-polski-z-piotrkowa-w-miescie-odbywaly-sie-elekcje-jagiellonow-zdjecia/BhDKB4LbCNhBeIQFB7lP

Od ciężkiego więzienia do galerii handlowej

W czasach dwudziestolecia międzywojennego więzienie w Piotrkowie było zakładem o ciężkim rygorze. W 1928 roku rozporządzeniem Ministra sprawiedliwości zaliczono je do więzień I klasy.

Od 1945 roku obiekt mieścił "Areszt Śledczy w Piotrkowie Trybunalskim". W tym czasie był kilkakrotnie remontowany oraz rozbudowywany. W 2003 roku piotrkowski Areszt Śledczy przeniesiono do nowo wybudowanego, najnowocześniejszego w Polsce obiektu penitencjarnego mieszczącego się przy Wroniej.

Stary obiekt został sprzedany na licytacji. Powstała w nim galeria handlowa "Stary Areszt".

Wiezienie (3)