Gdy piotrkowski klasztor bernardynów budowano, leżał na obrzeżach miasta. Dziś to samo centrum Piotrkowa. Budowla pyszni się wśród reprezentacyjnych obiektów przy ul. Juliusza Słowackiego.

https://trybunalski.pl/wiadomosci/historia/zespol-dawnego-klasztoru-pijarow-to-dzieje-ewangelikow-i-starego-aresztu/ZYIxWraVJWiKqMYIiK9G

Klasztor z fundacji braci Starczewskich

Klasztor bernardynów w Piotrkowie Trybunalskim ufundowali bracia Florian, Wawrzyniec i Stanisław Starczewscy, działający za namową starszego brata Leonarda, ówczesnego prowincjała bernardynów. Początkowo chciano ufundować zakonnikom klasztor w Drużbicach koło Bełchatowa. Jednakże za radą Leonarda Starczewskiego Florian zakupił odpowiedni plac w Piotrkowie.

W 1624 r. do Piotrkowa wysłano ojców Pawła z Radomska i Mateusza z Piotrkowa. Zadaniem zakonników było zbudowanie w krótkim czasie drewnianego klasztoru i kościoła. Przychylnie nastawiony do zakonników arcybiskup gnieźnieński Henryk Firlej zezwolił oficjalnie 5 maja 1625 r. na osiedlenie się bernardynów w mieście.

Na nabytych przez Floriana działkach na Sieradzkim Przedmieściu w latach 1624-1625 zbudowano drewniany kościół i klasztor. Poświęcenie kościoła odbyło się 13 lutego 1626 r., którego z upoważnienia arcybiskupa gnieźnieńskiego Jakuba Wężyka dokonał tego brat fundatora Wawrzyniec Starczewski, kanonik krakowski. Ołtarz główny poświęcony został Krzyżowi Świętemu.

W 1632 r. rozpoczęto wznoszenie budynków murowanych. Kościół konsekrowano w 1642 r., w rok później ukończono budowę klasztoru, a przed 1644 r. całość otoczono obwarowaniami z basztami i przekopami.

W 1653 roku klasztor opustoszał na skutek "morowej zarazy". Obiekt został uszkodzony w czasie walk ze Szwedami w 1656 i 1657 roku. Między innymi zawaliła się wieża. Odbudowa trwała do 1680 r., a odnawianie wnętrz do 1694 roku.

Obiekty gruntownie przebudowano po 1731 r., przy czym prace przy kościele trwały do 1745 r., zaś przy klasztorze do 1780 roku. W 1731 klasztor zyskuje na znaczeniu dzięki otwarciu studium filozofii dla kleryków zakonnych.

W 1735 r. zbudowano nowy mur z usytuowaną od wschodu bramą wejściową zaprojektowaną przez bernardyna Wenecjusza Pensa.

W 1813 zniszczony przez wojska rosyjskie w dawnym refektarzu do 1817 jest spichlerz zbożowy.

Klasztor piotrkowski został skasowany w 1864 r. Bernardyni zostali wysiedleni do Warty. Powrócili do Piotrkowi Trybunalskiego w 1922 r.

W 1865 opuszczony klasztor zamieniono na mieszkania dla pogorzelców. Od 1867 do 1934 w klasztorze działały różne instytucje. W 1940 Czerwony Krzyż założył tu magazyny leków i żywności. Wiosną 1941 hitlerowcy zamienili klasztor na tymczasowe więzienie dla żydów zbiegłych z getta.

https://trybunalski.pl/wiadomosci/historia/piotrkowianie-maja-to-cudo-na-wyciagniecie-reki-w-obiekcie-jak-francuski-warowny-zamek-mozna-przenocowac-zdjecia/mkS12MZdU3YYzTzfHYjG

Barokowe obiekty z zachowanym wnętrzem

Zespół klasztorny zbudowany został na dawnym przedmieściu, przy drodze prowadzącej z miasta w kierunku zachodnim, na wyniesieniu zwanym „Łysą Górą”, poza wyznaczonymi murami obronnymi granicami miasta na zachód od nieistniejącej dziś bramy Sieradzkiej. W czasie potopu szwedzkiego był on ważnym punktem w czasie kilkakrotnych szturmów miasta.

To budowla wczesnobarokowa, z elementami baroku włoskiego. Zespół zajmuje północną część parceli, o powierzchni ponad pół hektara.

Tworzą go dwa murowane z cegły, tynkowane, stanowiące zwartą kompozycję obiekty. To jednonawowy, oszkarpowany kościół z węższym, półkoliście zamkniętym prezbiterium od południa i czworoboczną, dominującą nad całością wieżą od północy oraz przylegający do niego od zachodu piętrowy, podpiwniczony, oskarpowany klasztor, rozplanowany wokół prostokątnego wirydarza.

Przed wejściem do kruchty we wschodniej ścianie wieży wznosi się architektoniczna makieta bramy z furtami po bokach oraz dwa przęsła ogrodzenia z kutymi żelaznymi kratami z XVIII w. Na bramie i słupach ogrodzenia ustawiono cztery oryginalne rzeźby zakonników.

Podobne ogrodzenie z kratami z 1917 r. wydziela mały ogródek przy zachodniej części elewacji północnego klasztoru, kończąc się bramą wjazdową na teren gospodarczy. Od zachodu i południowego-zachodu zamknięty jest murami z XX w.

Przed nieogrodzoną elewacją południową znajduje się wydzielony niskim murkiem z ciosów kamiennych zieleniec z kilkoma drzewami, krzyżem i kamieniem z tablicą poświęconą księdzu Jerzemu Popiełuszce oraz makietą kolumny z figurą św. Antoniego.

Podobny murek wyznacza wschodnią granicę terenu zespołu, gdzie zlokalizowano cmentarzyk i pomnik poświęcony ofiarom II wojny światowej, a za nim na obsadzonym drzewami, wyższym tarasie umieszczono stojącą na wysokim cokole barokową figurę Matki Boskiej z 1779 r. oraz dwa nagrobki z pierwszej połowy XIX w. Kolejne nagrobki wmurowano w ściany wieży kościelnej.

Klasztor (2)